تمیز کردن اتاق تمیز
Cleanroom Cleaning
اتاق تمیز بعد از ساخت نیاز به نگه داری و تمیزسازی به صورت مرتب و منظم دارد. فرایند تمیزسازی اتاق تمیز نیاز به مهارت خاصی داشته و پرسنلی که جهت تمیز سازی اتاق تمیز به کار گرفته می شوند باید آموزش های لازم را گذرانده باشند. تمیزسازی اتاق تمیز با توجه به کلاس اتاق تمیز متفاوت بوده و الزامات مخصوص به خود را دارد.
این تجهیزات شامل:
-
1- تی و موپ مخصوص اتاق تمیز
-
2- دستمال اتاق تمیز
-
3- سطل شستشوی اتاق تمیز
-
4- جاروبرقی اتاق تمیز
-
5- مواد شوینده و ضدعفونی کننده اتاق تمیز میباشند
چرا یک اتاق تمیز، باید تمیز شود?
اتاق های تمیز برای پیشگیری از آلودگی محصولات تولیدی در صنایع مختلف ساخته شده، مورد استفاده قرار می گیرند. هزینه های هنگفتی برای طراحی و ساخت اتاق های تمیز خرج می گردد، اما ممکن است فکر، توجه و کوشش بسیار کمی برای پاکیزه نگه داشتن این اتاق ها صرف شود. اگر اتاق تمیز آلوده شود، آلودگی می تواند وارد محصول تولیدی گردد. محصول تولیدی در صورت ورود به بازار جان انسان ها را تهدید خواهد کرد و در صورت تشخیص و ممانعت از عرضه خسارت مالی فراوانی را به تولید کننده وارد می کند.
باید توجه داشت که لباس های ویژه اتاق تمیز نمی توانند به طور کامل از پراکنش و ریزش ذرات جلوگیری کنند. حتی در هنگام پوشیدن این لباس ها، بیش از 100/000 ذره بزرگتر یا / مساوی 0.5 میکرون و بیش از 10/000 ذره بزرگتر یا مساوی 5 میکرون به هوای محیط آزاد می گردد. دستگاه ها و تجهیزات نیز میلیون ها ذره را به محیط پراکنده می کنند. بسیاری از ذرات بزرگ به آسانی به علت وزن مخصوص خود بر روی سطوح افقی ریزش پیدا کرده و بر روی آن می نشینند. ذرات کوچکتر در هوا پراکنده شده و یا به علت حرکت "براونی" بر روی سطوح قرار می گیرند. همچنین آلودگی می تواند از طریق حرکت افراد دارای روکفشی آلوده به محیط های تمیز وارد شود.
نحوه پوشش در کلاس های مختلف
| Minimum Apparel Recommendation |
| # |
ISO 8 (Class 100,00) |
ISO 7 (Class 10,00) |
ISO 6 (Class 1,00) |
ISO 5 (Class 100) |
ISO 4 (Class 10) |
| Beard Cover |
+ |
+ |
+ |
+ |
+ |
| Face Mask |
|
|
|
+ |
+ |
| boots |
|
|
+ |
+ |
+ |
| Coverall |
|
|
+ |
+ |
+ |
| Gloves |
|
|
|
+ |
+ |
| Hair Cover |
+ |
+ |
+ |
+ |
+ |
| Hood |
|
|
|
+ |
+ |
| Frock |
+ |
+ |
|
|
|
روش های پاک سازی
بهترین نیرویی که سبب می شوند ذرات بر روی سطوح اتاق تمیز نگه داشته شوند، نیروی "واندروالس" است که یک نیروی بین مولکولی می باشد. نیروهای الکترواستاتیک نیز می توانند سبب جذب پارتیکل ها به سطوح شود. سومین نیرو، مرتبط با تمیز کردن رطوبت است. ذرات باقیمانده پس از تمیز کردن اتاق توسط تی یا تنظیف مرطوب، خشک می شوند و به سطوح اتاق تمیز می چسبند. اگر مایعات برای پاک کردن به کار می روند، ذراتی که محلول در آب هستند می توانند در این مایعات تمیز کننده حل شوند. در صورتی که مایعاتی مانند الکل مورد استفاده قرار گیرد مواد ارگانیک می توانند در آن حل شوند و به صورت ذرات در آن باقی بمانند.
روش هایی که به طور معمول برای پاک سازی یک اتاق تمیز بکار می روند عبارتند از:
-
1- مکش یا استفاده از جارو برقی (مرطوب یا خشک)
-
2- پاک کردن مرطوب
-
3- برداشت با غلطک
مکش
دو روش مکش برای پاک کردن اتاق های تمیز وجود دارد. خشک و مرطوب. مکش خشک، مکش قوی هوا به سمت دستگاه مکنده و غلبه بر نیروی چسبندگی ذرات بر روی سطوح و درنتیجه جدا سازی ذرات از این سطوح می باشد. البته باید توجه داشت شدت هوای مکنده آنقدر قوی نیست که برای جداکردن ذرات ریز از سطوح اتاق کافی باشد. نمودار زیر نشان دهنده تأثیر و قدرت مکش خشک با توجه به اندازه های مختلف ذرات بر روی سطوح شیشه ای است.
پاک سازی مرطوب
پاک سازی مرطوب با آب جمع کن تیغه ای (wiper) یا تی نخی ( Mop )می تواند به طور مؤثر سطوح اتاق های تمیز را تمیز کند. مایع به کار برده شده سبب می شود باندهای ذرات متصل به سطوح شکسته شده و ذرات به حالت غوطه ور در آیند. این مورد به ویژه در استفاده از مواد سورفکتانت (مایعات کاهش دهنده کشش سطحی ) دیده می شود. ذرات جدا شده از محیط توسط آب جمع کن تیغه ای جمع می شوند. تی های نخی ساخته شده از رشته ای ظریف و نرم از آنهایی که از مواد سفت و سخت ساخته شده اند مؤثرتر هستند.
غلطک چسبناک
تاثیر جداسازی ذرات توسط غلطک های چسبناک بستگی به قدرت چسبندگی سطوح غلطک دارد. اگر قدرت غلطک بیشتر باشد، تعداد ذرات بیشتری از محیط خارج می شود. سایر عوامل مانند نرمی سطح غلطک که اجازه می دهدتماس بهتری با سطوح حاوی ذرات به وجود دارد، همچنین بر روی توانایی حذف ذرات مؤثر هستند
سیستم های خشک و مرطوب مکش
سیستمهای مکش خشک (مانند جارو برقی) یک روش رایج برای پاک کردن است. این سیستم ها تقریباً گرانقیمت نبوده و هیچگونه مایع تمیز کننده نیز نیاز ندارد و آلودگی را نیز به اتاق تمیز وارد نمی کند. به هر حال هوای فیلتر نشده خروجی نباید وارد اتاق تمیز شود. این امر با استفاه از یک منبع مکش مرکزی خارجی یا فیلتراسیون هوای خروجی مکش یافته با فیلتر هپا یا اولپا تأمین می گردد. این فیلتر باید بعد از موتور قرار گیرد تا مطمئن کندکه هیچگونه ذره از موتور دستگاه به درون اتاق پخش نمی شود. در تصویر زیر، دستگاه مکش با توانایی برداشت مایعات نشان داده شده است.
سیستم های خشک و مرطوب مکش
تی اتاق تمیز مناسب برای پاکسازی سطوح مانند دیوار ها
تی با قابلیت چلاندن آب و محلول ها شستشو
تی رشته ای مناسب برای پاکسازی کف اتاق
سیستم دو یا سه سطلی
سیستم تک سطلی
نظافت توسط سیستم سه سطلی
اجرای عملیات نظافت سه سطلی به روش زیر صورت می گیرد.
-
1- ابتدا تی کاملا تمیز و بدون آب را درون سطل اول که حاوی مواد
-
2- تمیز کننده و گندزدا است وارد کنید و سپس بر روی سطح مورد نظر بکشید.
-
3- توسط وسیله ای که برای چلاندن و فشردن تی و آبگیری آن در نظر گرفته شده، سر طی را به خوبی چلانده تا آب کثیف آن خارج شود.
- 4-تی آب دار را مجددا چلانده تا آب آن گرفته شود.
-
5-تی بدون آب را مجددا درون سطل اول که حاوی مواد تمیز کننده و ضد عفونی کننده است وارد کنید و سپس بر روی مورد نظر بکشید.
- 6- در سیستم سه سطلی، سطل سوم مربوط به جمع آوری آب های کثیف است.
سیستمهای مکش خشک (مانند جارو برقی) یک روش رایج برای پاک کردن است. این سیستم ها تقریباً گرانقیمت نبوده و هیچگونه مایع تمیز کننده نیز نیاز ندارد و آلودگی را نیز به اتاق تمیز وارد نمی کند. به هر حال هوای فیلتر نشده خروجی نباید وارد اتاق تمیز شود. این امر با استفاه از یک منبع مکش مرکزی خارجی یا فیلتراسیون هوای خروجی مکش یافته با فیلتر هپا یا اولپا تأمین می گردد. این فیلتر باید بعد از موتور قرار گیرد تا مطمئن کندکه هیچگونه ذره از موتور دستگاه به درون اتاق پخش نمی شود. در تصویر زیر، دستگاه مکش با توانایی برداشت مایعات نشان داده شده است.
نکات مهم
*پاک سازی مناطق حیاتی باید به طور مکرر انجام شود. این ایده که پاک سازی باید فقط توسط پرسنل پیش بینی شده برای پاک سازی انجام گیرد، اشتباه است. پرسنلی که در اتاق تمیز کار می کنند ممکن است در زمان های متعددی، مثلاً قبل از شروع تولید یک بچ جدید، عملیات پاک سازی را انجام دهند.
*فضاهای تعویض لباس که دارای بیشترین عملکرد بوده و ذرات در آن ها بیشتر است باید به طور مرتب و مکرر نسبت به سایر فضای اتاق های تمیز، پاک و تمیز شوند.
نحوه تی کشی
-
1-پنل های سقفی
-
2- تجهیزات روشنایی
-
3-فیلتر های هپا
-
4-اسپلینکلر ها
-
5- دیوار ها
-
6-شیشه ها
-
7- لوله ها و تجهیزات
-
8- لوله ها و تجهیزات
الکل ایزوپروپیل 70 % ( IPA )
*ایزو پروپیل الکل ( پروپانول -2 ) که به ایزو پروپانول یا IPA شناخته می شود رایج ترین ماده برای ضد عفونی کردن اتاق های تمیز می باشد .انواع مواد شستشوی مختلف با غلظت های مختلف می تواند منجر به ضد عفونی کردن بهتر یا منجر به نتایج خطرناک شود.
*
الکل ایزوپروپیل با غلظت بین 60 تا 90 درصد الکل و 10 تا 40 درصد آب خالص می تواند باکتری های و ویروس ها و قارچ ها را به سرعت از بین ببرد .زمانی که غلظت الکل به زیر 50 درصد برسد ، توانایی آن برای ضد عفونی کردن به شدت کم می شود .همچنین غلظت زیاد منجر به ضد عفونی کردن بهتر نمی شود.
*
درصد آب موجود در الکل ایروپروپیل یک عامل حیاتی برای از بین بردن میروارگانیسم های بیماری زا و جلوگیری از رشد آنها دارد.آب به عنوان یک کاتالیزورمی باشد و نقش مهمی دارد.
*
IPA 70% در سلول های دیوار به طور کامل نفوذ کرده و باعث از بین رفتن میکرد ارگانیسم ها می شود .آب اضافی به ارامی تبخیر می شود و در نتیجه زمان ارتباط با سطح را افزایش میدهد و در نتیجه اثر گذاری بهتر و بیشتری دارد.
*
الکل ایزوپروپیل با غلطت بالای 70 درصد به سرعت پروتییین ها را می کشد و یک لایه محافظتی ایجاد می شود و باعث می شود که آلودگی های دیگر از بین نروند.
نمونه ای از Log Book برای نظافت اتاق تمیز
| CLEANING RECORDS |
| Location |
Material/Disinfectant |
Frequency |
Done by |
Checked by |
Sterility room, Inoculation room, cooling zone & Air locks
a. Ceiling b. Walls
c. Floor d. Hatch
|
As per schedule |
Once in a day |
|
|
| LAF bench I, II & III |
As per schedule
70 % IPA |
Once in a day
|
|
|
a.Doors & Windows
b. Glasses & frames |
As per schedule |
Once in a day |
|
|
| All switch board, Furniture, Platform & Trollies, Wastebins |
As per schedule |
Once in a day |
|
|
| Sterile dress cabinet |
As per schedule |
Once in a day |
|
|
| Culture cabinet |
As per schedule |
Once in a day |
|
|
| HEPA grills & Riser grills |
As per schedule |
Once in a day |
|
|